ช่วงเวลาที่มีการเปลี่ยนแปลงของอากาศ จากฤดูร้อน เป็นฤดูฝน ทำให้แต่ละพื้นที่มีความชื้นเพิ่มขึ้นมากๆ หรือความกดอากาศเปลี่ยนไป แมลงเม่าซึ่งเป็นตัวเต็มวัยของปลวกมักออกมาจากรังเพื่อจับคู่ผสมพันธุ์ หลังจากนั้นมันจะสลัดปีกทิ้ง แล้วเข้าไปวางไข่ตามที่ต่าง ๆ เช่น ใต้ดิน ตามฝ้าเพดานบ้าน หรือบริเวณที่มีความชื้น อับทึบ เพื่อสร้างรังใหม่ ทำให้เกิดปัญหาปลวกบุกรุก ทำลายอาคารบ้านเรือนได้
ชีววิทยาและนิเวศวิทยาของปลวก ประชากรปลวกมีการแบ่งแยกหน้าที่การทำงานออกไปตามวรรณะต่าง ๆ รวม 3 วรรณะคือ
วรรณะสืบพันธุ์ หรือแมลงเม่า ประกอบด้วยตัวเต็มวัยที่มีปีก มีทั้งเพศผู้และเพศเมีย
ทำหน้าที่สืบพันธุ์และขยายพันธุ์ โดยจะบินออกจากรังเมื่อมีสภาพอากาศเหมาะสม
จับคู่กันแล้วสลัดปีก ผสมพันธุ์ จากนั้นจะหาพื้นที่ที่เหมาะสมเพื่อวางไข่ เพศเมียที่แข็งแรงจะถูกเลือกให้เป็นราชินีปลวก มีหน้าที่วางไข่ ขยายปริมาณประชากรปลวกงาน
ปลวกวรรณสืบพันธุ์
ปลวกนางพญา
วรรณะปลวกงาน เป็นปลวกตัวเล็กที่พบเห็นกันมาก โดยทั่วไปมีสีขาวนวล ไม่มีปีก
ไม่มีเพศ ไม่มีตา ใช้หนวดเป็นอวัยวะรับความรู้สึก ทำหน้าที่เกือบทุกอย่างภายในรัง เช่น หาอาหารมาป้อนราชินี ราชา ตัวอ่อนและทหาร ซึ่งจะไม่หาอาหารกินเอง นอกจากนี้ยังทำหน้าที่สร้างรัง ทำความสะอาดรัง ดูแลไข่ เพาะเลี้ยงเชื้อรา และซ่อมแซมรังที่ถูกทำลาย
วรรณะทหาร เป็นปลวกที่มีหัวขนาดใหญ่ สีเข้ม มีโครงสร้างผนังลำตัวที่แข็งแรงกว่าในวรรณะอื่น มีกรามขนาดใหญ่ซึ่งดัดแปลงไปเป็นอวัยวะคล้ายคีมที่มีปลายแหลมคมสำหรับใช้ในการต่อสู้กับศัตรูที่มารบกวนสมาชิกภายในรัง ไม่มีปีก ไม่มีตา ไม่มีเพศ บางชนิดจะดัดแปลงส่วนของหัวให้ยื่นยาวออกไปเป็นงวงที่สามารถผลิตสารที่มีลักษณะเหนียวสำหรับพ่นไปติดตัวศัตรู ทำให้เคลื่อนไหวไม่ได้ หรืออาจทำให้ตายได้
พฤติกรรมของแมลงเม่า
แมลงเม่าจะออกมาจากรังช่วงพลบค่ำ โดยจะบินเข้าหาแสงไฟ เพราะแมลงทุกชนิดจะถูกดึงดูดโดยแสงสีเหลือง มันก็จะบินไปบินมา เพื่อจับคู่ผสมพันธุ์ แล้วจะสลัดปีกทิ้ง หลังจากนั้นพวกมันมีความสามารถมุดเข้าไปตามซอกเล็ก ๆ ต่าง ๆภายในบ้านได้ดีมาก อาจจะเจอรังปลวกอยู่ตามฝ้าเพดาน อยู่ในสมุดหนังสือที่ถูกวางไว้ในที่อับชื้น
นิเวศวิทยาของปลวก
การกินอาหารของปลวก แตกต่างกันออกไปแล้วแต่ชนิดและประเภทของปลวก ซึ่งสามารถจำแนก โดยใช้แหล่งที่อยู่อาศัยเป็นหลักได้ ดังนี้
ปลวกไม้แห้ง (Subterranean Termites) เป็นปลวกที่สามารถดำรงชีวิตได้ในเนื้อไม้ที่แห้งสนิท เมื่อปลวกกัดกินเนื้อไม้จะทิ้งมูลที่เป็นเม็ดเล็กๆ ออกจากรู้ที่มีขนาดเล็ก เป็นปลวกที่อาศัยอยู่ใต้ดินเกือบตลอดอายุของปลวก ปลวกประเภทนี้เป็นภัยร้ายแรงต่ออาคารและสิ่งก่อสร้าง ความเสียหายที่เกิดจากปลวกชนิดนี้มีถึง 95% ปลวกจะขึ้นมาหาอาหารโดยทำท่ออุโมงค์ด้วยดิน เพื่อใช้เป็นทางเดินไปยังแหล่งอาหาร เช่น ตามผิวไม้ คอนกรีต สิ่งปลูกสร้างอื่นๆ ตามรอยแตกหรือช่องระหว่างพื้นบ้านและพื้นดิน
ปลวกไม้เปียก (damp-wood termites) ปลวกชนิดนี้มักอาศัยและกินอาหารอยู่ภายในเนื้ิอไม้ของไม้ยืนต้นหรือไม้ท่อนซุงล้มตายที่มีความชื้นภายในเนื้อไม้สูงปลวกที่อาศัยอยู่ในดิน เป็นปลวกที่ต้องการความชื้นในการดำรงเผ่าพันธุ์ เพราะลำพังแค่ตัวมันเองไม่สามารถย่อยเซลลูโลสได้ มันจึงจำเป็นต้องใช้นํ้าในการย่อย ปลวกชนิดนี้จะชื่นชอบความเย็น ได้แก่ปลวกในสกุล Kalotermes,Neotermes และGlyptotermes เป็นต้น
ปลวกใต้ดิน (subterranean termites) ปลวกชนิดนี้จะทำรังอยู่ใต้ดิน ซึ่งรังของมันจะทำด้วยเศษไม้และดิน สกุลปลวกที่พบว่าเป็นปัญหามากที่สุดในประเทศไทยคือ Coptermes havilandi จะพบอยู่ในตอไม้เก่าๆ นอกบ้านปลวกจะสร้างทางเดินที่ทำด้วยดินและมูลคล้ายอุโมงค์ทางเดินสำหรับคลุมตัวไม่ให้ถูกแสงและศัตรูที่อาจมาทำร้ายพวกมัน เนื่องจากปลวกชนิดนี้ไม่ชอบแสงสว่างนั่นเอง
ปลวกที่อยู่ตามจอมปลวก (Mound-building termites) เป็นปลวกที่สร้างรังหรืออาณาจักรขนาดใหญ่ อยู่บนพื้นดินโดยใช้เม็ดดินเล็ก ๆ สร้างขึ้นเป็นเนินสูงใหญ่ที่เรียกว่า จอมปลวก จะพบเห็นทั่วไปทุกภาคของประเทศไทย และประเทศอื่นๆ ในทวีปเอเชีย แอฟริกา และออสเตรเลีย
ปลวกที่อยู่ตามรังขนาดเล็ก (Carton-nest-building termites) รังของปลวก ชนิดนี้ เกิดจากมูลของ ปลวก ผสมกับเศษไม้เล็กๆ และสร้างเป็นรังที่มีรูปร่างและขนาดแตกต่างกันไป อาจจะอยู่ในดิน บนพื้นดินหรือเหนือพื้นดิน เช่น ตามต้นไม้ เสาไฟ หรืออาคารบ้านเรือน