แมลงสาบถือได้ว่าเป็นแมลงดึดำบรรพ์ที่อาศัยอยู่มาอย่างยาวนาน ประมาณ 250 ล้านปี เป็นที่ทราบกันว่าปมลงสาบเป็นสิ่งที่หลาย ๆ คนไม่อย่างเห็นหรือให้มันเข้ามาใกล้ตัว เนื่องจากแมลงสาบเป็นพาหะนำเชื้อโรคต่าง ๆ เช่น ไวรัส แบคทีเรีย เชื้อรา หรือ โปรโตชัว เข้ามาสู่มนุษย์ได้โดยที่เชื้อโรคติดมากับขาหรือลำตัวของแมลงสาบขณะที่ออกหากิน ตามพื้นที่ที่มีความสกปรก นอกจากนี้แมลงสาบยังมีพฤติกรรมเดินไปสำรอกและถ่ายมูลไปตลอดทาง โดยโรคที่มักเกิดจากแมลงสาบส่วนใหญจะเกี่ยวกับระบบทาเดินอาหาร เช่น ท้องร่วง และอาหารเป็นพิษ เป็นต้น แต่นอกจากนี้แมลงสาบยังเป็นพาหะก่อให้เกิดโรคอื่น ๆ ได้อีก เช่น โรคเรื้อน กาฬโรค ตับอักเสบ หอบหืด ภูมิแพ้ หรือ โรคผิวหนัง เป็นต้น
วงจรชีวิต
แมลงสาบมีการเจริญเติบโตแบบไม่สมบูรณ์ (Incomplete metamorphosis) คือ เป็นการเจริญเติบโตที่มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างและขนาด โดยจะมีทั้งหมด 3 ระยะ คือ ระยะไข่ (egg) ระยะตัวอ่อนหรือระยะตัวกลางวัย (nymph) และระยะตัวเต็มวัย(adult)
ระยะไข่ : ไข่ของแมลงสาบจะมีเปลือกห่อหุ้มไว้ เรียกว่า ฝักไข่ (Ootheca) มีลักษณะคล้ายเมล็ดถั่ว มีสีน้ำตาลแดง ในแต่ละฝักจะมีไข่ประมาณ 16-30 จะใช้เวลาประมาณ 1-3 วันในการฟักไข่
ระยะตัวอ่อน : ตัวอ่อนที่ฝักออกมาจากไข่ จะมีลำตัวสีขาวและไม่มีปีก จนอายุได้ 3-4 สัปดาห์ จะมีการลอกคราบเกิดขึ้นหลายครั้งจนเป็นตัวเต็มวัย
ระยะตัวเต็มวัย : ตัวเต็มวัยจะมีลำตัวแบนรีรูปไข่ ลำตัวมีสีต่างกันตั้งแต่สีน้ำตาลจนึงดำ แต่บางชนิดจะมีความโดดเด่นและแปลกตา เช่น สีส้มหรือสีเขียว
อาหาร : เศษอาหารประเภทแป้งหรือน้ำตาล ซากสัตว์หรือแมลงที่ตายแล้ว น้ำลาย เสมหะ อุจจาระ กระดาษหรือแม้แต่ผ้า เป็นต้น
การป้องกันและกำจัด
- การควบคุมโดยใช้สารเคมี หลักการเลือกรูปแบบวัตถุอันตรายเพื่อใช้กับสถานที่ทำบริการ มีดังนี้
- แบบฝุ่น (Dust)ควรพิจารณาเลือกใช้ในบริเวณที่ไม่สามารถฉีดพ่นวัตถุอันตรายชนิดน้ำได้ เช่น บริเวณแผงสวิทซ์ไฟ ปลั๊กไฟฟ้า เครื่องจักร หรืออุปกรณ์ไฟฟ้าต่างๆ
- แบบเหยื่อ (Bait)ควรใช้ภายหลังการฉีดพ่นแมลงสาบส่วนใหญ่หมดไปแล้วหรือใช้ในบริเวณที่มีปริมาณแมลงสาบไม่ชุกชุมมากนัก
- แบบน้ำ (Liquid spray)ใช้ฉีดพ่นบริเวณแหล่งหลบซ่อนอาศัย และแหล่งอาหารของแมลงสาบ วัตถุประสงค์เพื่อให้แมลงสาบตายทันทีหรือเพื่อให้มีฤทธิ์ตกค้างเป็นระยะเวลานาน
- การควบคุมโดยวิธีการสุขาภิบาลและสุขาภิบาลสิงแวดล้อม โดยใช้หลัก 5 ส. (สะสาง สะดวก สะอาด สุขลักษณะ สร้างนิสัย)
- การควบคุมโดยวิธีกล เช่น การใช้เหยื่อ กับดัก การใช้สารเพศล่อ
- การควบคุมโดยวิธีกายภาพ การตรวจสอบสินค้า วัสดุสิ่งของ และการใช้เครื่องดูดฝุ่น
- การใช้สารควบคมการเจริญเติบโต ซึ่งได้แก่ สาร Insect growth regulator หรือ IGR เป็นสารที่ออกฤทธิ์ช้าและให้ผลในระยะยาว
